بررسی ایجاد اختلال در برخی از کارگزاری‌ها
حدود ساعت ۱۶ روز پنجشنبه هجدهم اردیبهشت‌ماه خبری در یک کانال تلگرامی به نام «وب‌آموز» منتشر شد که به هک اطلاعات ۱۱هزار نفر از مشتریان کارگزاری آگاه و در دسترس قرار گرفتن اطلاعات این مشتریان از طریق موتور جست‌وجوی «گوگل» اشاره داشت.
به گزارش بنکر ( Banker )، طبیعی بود که چنین خبری به سرعت در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست شود و با موجی از اضطراب و نگرانی در کانال‌های مختلف نشر پیدا کند. متأسفانه همین اتفاق افتاد و کانال‌های مختلف بدون راستی‌آزمایی و تحقیق درباره صحت‌وسقم این خبر، آن را منتشر کردند. رونق بورس ایران در چند وقت اخیر و افزایش علاقه و حساسیت مردم به خبر‌های مرتبط به بازار سرمایه مزید بر علت شد تا چنین اخباری مخاطبان زیادی پیدا کند.
دیروز مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس ضمن رد شایعات گذشته درباره رفع گلوگاه‌های معاملاتی پس از بارگذاری نسخه جدید اظهار داشت: «هسته معاملات مجموعه‌ای از ١٠ تا ١٢ نرم‌افزار است و ثبت سفارشات و معاملات صرفا با یک نرم‌افزار انجام نمی‌شود. از سه ماه گذشته نسبت به ارتقای این نرم‌افزارها اقدام کردیم و یکی از نرم‌افزارهایی که در مجموعه سامانه معاملاتی گلوگاه ایجاد کرده بود، ارتقا یافته است و با ارتقای این نرم‌افزار کندی و اختلالات گذشته را نخواهیم داشت.»
روح‌اله دهقان با اشاره به افزایش ظرفیت هسته معاملات بورس با بیان اینکه افزایش ظرفیت‌ها و توسعه زیرساخت‌ها از وظایف ذاتی سازمان است، گفت: «این وظیفه سازمان است که نسبت به توسعه، نگهداری و به‌روزرسانی بستر سامانه معاملات اقدام کند و این اقدامات فارغ از بحث حمایت است، بلکه وظایفی است که باید به اجرا برسد.»
مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس با اشاره به منتفی‌شدن معاملات در دو نوبت گفت: «با توجه به شرایط بازار و کندی‌هایی که وجود داشت، تصمیم بر این بود یک‌سری از نمادها از هم جدا شوند و در دو نوبت امکان معامله آنها به وجود بیاید که اتفاقا توانست بار معاملاتی و تراکنش‌ها را در ساعات مختلف تقسیم و توزیع کند.»
دهقان با بیان اینکه دو شیفته شدن معاملات در بورس را از یک ماه گذشته مطرح کرده بودیم، اظهار داشت: «هر چند مشکلاتی در این روند معاملات وجود داشت، اما راهکارهای بیزینسی آن در حال انجام بود و هدف از دو شیفته شدن معاملات کاهش بار ترافیکی و کندی در بازار بود.»
او تأکید کرد: «دو شیفته شدن معاملات و لغو آن هیچ ارتباطی با وضع بازار ندارد، افت بازار از تاریخ بیست‌ویکم مردادماه آغاز شد، حال اینکه معاملات از بیست‌وهفتم مرداد در دو نوبت به اجرا رسید و پس از آن هم منتفی شد.»
مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس درباره بارگذاری نسخه جدید گفت: «از یکشنبه گذشته دوم شهریورماه نسخه جدید روی بورس تهران بارگذاری شد و خوشبختانه هم در بازار منفی و هم مثبت امروز هیچ مشکل فنی در اجرا نداشتیم.»دهقان ادامه داد: «از امروز نسخه جدید روی فرابورس هم بارگذاری خواهد شد.»
او ادامه داد: «یکی از معایب دو شیفته شدن معاملات جهت‌دهی بازار اول به بازار دوم بود که این موضوع را کاملا می‌پذیریم، چراکه نمادها و صنایع روی هم تأثیرگذارند، البته صنایع متعدد و مختلفی را در دو نوبت انتخاب کرده بودیم تا کمترین اثرگذاری را روی هم داشته باشند.»
دهقان افزود: «مدل معماری نرم‌افزارهایی که طراحی شده‌اند، از آنجایی که تکنولوژی سامانه قدیمی است، با افزایش حجم معاملات اختلال ایجاد می‌کرد، از این‌رو نسبت به بازنویسی و تغییر معماری این نرم‌افزار اقدام کردیم و با ارتقای آن تعداد تراکنش‌هایی که پشتیبانی می‌شوند، افزایش پیدا می‌کند.»
او تأکید کرد: «مدل معماری این نرم‌افزارها قدیمی است، البته برای زمان خود که تعداد معاملات به این حجم نرسیده بود، پاسخگو بود، اما الان با افزایش تراکنش‌ها دیگر نمی‌توانست عملکرد بدون کندی داشته باشد.»دهقان ادامه داد: «از این‌رو با بازنویسی این نرم‌افزارها از تعداد تراکنش‌های بیشتری پشتیبانی می‌شود.»
او تأکید کرد: «از این پس با افزایش تعداد تراکنش‌ها شاهد ترافیک و کندی در معاملات نخواهیم بود.»
مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس درباره اختلال برخی از کارگزاری‌ها و نارضایتی مشتریان از آنها گفت: «توسعه زیرساخت‌های کارگزاری مستقل از شرکت مدیریت فناوری است، هر چند مشکلات آنها بر هم اثرگذار خواهد بود. اگر مشکل از سمت سامانه معاملات باشد، همه کارگزاری‌ها باید به مشکل بربخورند، نه اینکه فقط یک کارگزاری دچار اختلال شود.»
دهقان با تأکید بر اینکه اطلاعات مشتریان هیچ یک از کارگزاری‌ها هک نشده است، گفت: «اخیرا شایعاتی مبنی بر هک اطلاعات مشتریان یک کارگزاری مطرح شد، اما واقعیت نداشت و اینکه سامانه یک کارگزاری خارج از کشور باز می‌شود و امکان بازشدن آن در داخل کشور وجود نداشت، به ایراد شبکه‌ای در دیتا سنتر برمیگردد، نه اینکه اطلاعات هک شده باشد.»
افزایش ریسک سرمایه‌گذاران بورس به دلیل اختلال هسته معاملات
شاخص کل در بازار بورس، روز گذشته ۳۹ هزار و ۱۴۲ واحد رشد داشت که در نهایت این شاخص به رقم دو میلیون و ۳۴ هزار واحد رسید.بیش از هشت میلیارد و ۸۲۸ میلیون سهم، حق تقدم و اوراق بهادار به ارزش ۱۹۱ هزار و ۱۹۴ میلیارد ریال داد و ستد شد.
شاخص کل در بازار بورس، روز گذشته ۳۹ هزار و ۱۴۲ واحد رشد داشت که در نهایت این شاخص به رقم دو میلیون و ۳۴ هزار واحد رسید.بیش از هشت میلیارد و ۸۲۸ میلیون سهم، حق تقدم و اوراق بهادار به ارزش ۱۹۱ هزار و ۱۹۴ میلیارد ریال داد و ستد شد.
همچنین شاخص کل (هم وزن) با چهار هزار و ۲۴۲ واحد افزایش به ۵۳۱ هزار و ۸۶۰ واحد و شاخص قیمت (هم وزن) با دو هزار و ۷۸۴ واحد رشد به ۳۴۹ هزار و ۱۰۹ واحد رسیدند.شاخص بازار اول ۲۴ هزار و ۶۱۸ واحد و شاخص بازار دوم ۹۵ هزار ۳۹۶ واحد افزایش داشتند.علاوه بر این در بین تمامی نمادها، اختلال به کارگزاری ها برمی گردد نماد سرمایه گذاری تامین اجتماعی (شستا) با ۶ هزار و ۳۷۱ واحد، صنایع پتروشیمی خلیج فارس (فارس) با پنج هزار و ۸۶۷ واحد، ملی مس ایران (فملی) با دو هزار و ۸۹۹ واحد، نفت و گاز پتروشیمی تامین (تاپیکو) با دو هزار و ۴۳۹ واحد، سرمایه گذاری غدیر (وغدیر) با دو هزار و ۱۵۵ واحد، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (حکشتی) با دو هزا و ۹۷ واحد و گسترش نفت و گاز پارسیان (پارسان) با یک هزار و ۸۶۱ واحد بیشترین تاثیر مثبت را بر شاخص بورس داشتند.
در مقابل نماد پالایش نفت تهران (شتران) با ۷۱۷ واحد، پتروشیمی پردیس (شپدیس) با ۶۷۸ واحد، سرمایه گذاری گروه توسعه ملی (وبانک) با ۵۲۵ واحد، گروه پتروشیمی س. ایرانیان (پترول) با ۵۱۴ واحد، پارس خودرو (خپارس) با ۴۹۷ واحد، خدمات انفورماتیک (رانفور) با ۴۱۷ واحد، باما (کاما) با ۳۴۶ واحد، گروه دارویی برکت (برکت) با ۳۴۵ واحد، سرمایه گذاری سایپا (وساپا) با ۳۲۲ واحد، ایران ترانسفو (بترانس) با ۲۹۴ واحد، گسترش سرمایه گذاری ایران خودرو (خگستر) با ۲۶۴ واحد، پتروشیمی نوری (نوری) با ۲۳۸ واحد با تاثیر منفی بر شاخص همراه بودند. نماد سرمایه گذاری غدیر، ملی صنایع مس ایران، پالایش نفت بندرعباس، بانک صادرات ایران، گسترش سرمایه گذاری ایران خودرو، سرمایه گذاری گروه توسعه ملی و بانک پارسیان در گروه نمادهای پربیننده قرار داشتند.
گروه فرآورده‌های نفتی هم در معاملات امروز صدرنشین برترین گروه‌های صنعت شد و در این گروه ۸۲۵ میلیون و ۷۹۵ هزار برگه سهم به ارزش ۳۹ هزار و ۲۰۷ میلیارد ریال داد و ستد شد.
آخرین وضعیت شاخص فرابورس
شاخص فرابورس نیز بیش از ۴۵ واحد افزایش داشت و بر روی کانال ۲۱ هزار و ۱۲۲ واحد ثابت ماند. همچنین در این بازار دو میلیارد و ۷۸۸ میلیون برگه سهم به ارزش ۶۹ هزار و ۲۰ میلیارد ریال داد و ستد شد.
روزگذشته نمادهای پتروشیمی مارون (مارون)، هلدینگ صنایع معدنی خاورمیانه (میدکو)، سرمایه‌گذاری صبا تامین (صبا)، بانک دی (دی)، پلیمر آریاساسول (آریا)، بیمه پاسارگاد (بپاس)، موسسه اعتباری ملل (ملل)، نیروگاه زاگرس کوثر (بزاگرس)، فرابورس ایران (فرابورس)، سهامی ذوب آهن اصفهان (ذوب)، ویتانا (غویتا)، گروه سرمایه گذاری میراث فرهنگی (سمگا)، جنرال مکانیک (رنیک)، کشت و صنعت دست خرم دره (زدشت)، بهمن دیزل (خدیزل) و پخش البرز (پخش) تاثیر مثبت بر شاخص این بازار را داشتند.
همچنین نماد سنگ آهن گهرزمین (کگهر)، پتروشیمی تندگویان (شگویا)، پتروشیمی زاگرس (زاگرس)، مدیریت انرژی تابان هور (وهور)، س. توسعه و عمران استان کرمان (کرمان)، بیمه کوثر (کوثر)، پالایش نفت شیراز (شراز)، فولاد هرمزگان جنوب (هرمز)، گروه توسعه مالی مهر آیندگان (وهور)، گروه کارخانجان صنعتی تبرک (تبرک)، نفت پاسارگاد (شپاس) وتوریل (توکاریل) با تاثیر منفی بر شاخص این بازار همراه بودند.در حالی که در معاملات دیروز بورس، شاخص کل وارد کانال ۲ میلیون واحدی شده بود، امروز به دلیل اختلال هسته معاملات، بازار با کاهش ورود سرمایه روبه رو شد و شاخص مجددا به کانال ۱.۹ میلیون بازگشت.
به گزارش مهر، از سال ۸۹ به بعد، اداره کل فناوری اطلاعات سازمان بورس و اوراق بهادار نسبت به خریداری نرم افزار اتوس اقدام کرد که در تمام سال‌های پس از استفاده از این نرم افزار، همواره هسته معاملات با ایراداتی روبه رو بوده است اما از آنجایی که بازار سرمایه با معامله گران محدودی سروکار داشت، این باگ نرم افزاری هیچ گاه مورد توجه افکار عمومی نبود اما طی ماههای گذشته با رونق تاریخی معاملات بورس و ورود بسیاری از سهامداران خرد به این بازار، این اختلالات تشدید شد.هرچند که تلاش‌های تیم نرم افزاری سازمان بورس توانست باگ نرم افزاری اتوس را تا حدودی اصلاح کند اما این مشکلات هیچ گاه به صفر نرسید و مرتفع نشد؛ حتی بارها این نرم‌افزار با هزینه‌های بالا آپدیت و به روز رسانی شد ولی این باگ از بین نرفت.نهایتاً با افزایش تحریم‌ها از یک سو - که شرکت پشتیبانی کننده حاضر به اصلاح آن نشد- و از سوی دیگر، افزایش حجم معاملات بورس در یکسال گذشته، رفته رفته ایرادات هسته معاملات به چالشی دائمی و روزمره برای سرمایه گذاران بورسی تبدیل شد. علت بروز این اختلال در هسته معاملات، سینک نشدن درخواست و سفارش گیری مشتری با حافظه سامانه و نرم افزار است به این صورت که مشتری، سفارش خرید یا فروش را ثبت می‌کند؛ ولی به دلیل اینکه در حافظه نرم افزار نمی‌تواند سینک و «بر هم نشست» داشته باشد، پیام خطا به سفارش دهنده ارسال می‌کند.هسته معاملات همان سیستم پردازشگر اطلاعات مختلف و انجام معاملات بورس است که با توجه به حجم بالای اطلاعات و کاربری‌های مختلف، نیاز به سرعت بالا و ماژول‌های مختلف داشته و به همین دلیل، یک ابر سامانه پیچیده محسوب می‌شود.
کارشناس بازار سرمایه: اختلال هسته معاملات، ریسک معاملات را افزایش داده است
مهدی محمود رباطی کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با خبرنگار مهر درباره مشکلات هسته معاملات اظهار داشت: برخی سرمایه گذاران فکر می‌کنند مشکلات و ایراداتی که در هسته معاملات بروز می‌کند به خاطر عدم سرمایه گذاری سازمان بورس در این حوزه است و اعلام می‌کنند که چرا علی رغم کارمزدی که سازمان بورس از معاملات دریافت می‌کند، برای خرید سامانه جدید اقدام نمی‌شود.
وی افزود: این در حالی است که ۹۰ درصد مشکلات هسته معاملات به تحریم‌ها برمیگردد؛ هسته معاملات بورس ۹۰ درصد کشورها از ۲ یا ۳ شرکت بین المللی خریداری می‌شود که پشتیبانی و به روز رسانی‌ها را هم همین شرکت‌ها انجام می‌دهند.عضو کانون شرکت‌های کارگزاری بورس ادامه داد: شرکتی که هسته معاملات را به ایران واگذار کرده، به دلیل تحریم‌های ظالمانه علیه ایران حاضر به آپدیت آن نیست از آنجایی که این سامانه، از پیچیدگی بسیار بالایی برخوردار است، امکان اصلاح و به روز رسانی آن هم در داخل وجود ندارد.وی یکی دیگر از عواملی که موجب فشار مضاعف به سامانه و تشدید اختلالات می‌شود را پیشنهادگیری و معامله مستقیم سرمایه‌گذاران و سهامداران در بورس عنوان کرد و گفت: این در حالی است که در دیگر کشورها، سرمایه‌گذاران به کارگزاری‌ها سفارش خرید یا فروش می‌دهند و کارگزاری برای آنها معاملات را انجام می‌دهد.به گفته کارشناس بازار سرمایه، ورود مستقیم سرمایه‌گذاران به معاملات، سبب حجیم شدن هسته پردازش اطلاعات شده و این در حالی است که هسته معاملات امکان پاسخگویی به همه کاربران را ندارد.وی این اتفاق را سبب وارد آمدن آسیب‌هایی نسبتاً جدی به اصل معاملات دانست و افزود: این اتفاق ریسک فعالیت در بازار را افزایش داده و امکان مظنه گیری را از کاربران گرفته است. درنتیجه معاملات افت کرده و بسیاری از معامله گران ترجیح می‌دهند در روزهایی که بازار با اختلال هسته معاملات روبه رو است، وارد فضای خرید و فروش سهام نشوند.
سامانه معاملات دو هسته‌ای می‌شود
علی صحرایی، مدیرعامل بورس تهران نیز در واکنش به اختلال هسته معاملات و تدبیر سازمان بورس برای حل این چالش گفت: برای رفع مشکلات در سامانه معاملات به زودی تغییراتی بنیادین انجام می‌دهیم. سهام حاضر در بازار بورس تهران به واسطه تراکنش‌های زیاد و مشکلات سامانه در کوتاه مدت و خیلی موقت در دو تایم زمانی معامله می‌شوند.
به گفته صحرایی، در این تغییرات، صنایع در دو زمان مختلف و دوره معاملاتی جداگانه سفارش گیری می‌شوند. بخشی از معاملات در زمان زودتر شروع می‌شود از سوی دیگر، صنایعی که بیشترین سهام را در دل خود جای داده‌اند و چند صنعت دیگر هم در زمان دیگری که حدوداً تا ساعت ۱۵ طول می‌کشد، معامله خواهند شد. این اتفاق صرفاً برای یک دوره کوتاه مدت است.مدیرعامل بورس تهران تصریح کرد: در تصمیمی دیگر همان طور که در سال ۹۷ هسته معاملاتی فرابورس و اختلال به کارگزاری ها برمی گردد بورس را جدا کردیم، برای بورس تهران هم دو سامانه معاملاتی جدا در نظر گرفته‌ایم و به زودی دو هسته معاملاتی برای معاملات شرکت‌های حاضر در بازار سهام فعال می‌شود.
بورس و بازی دولت با آن
اله مراد سیف /
این که بازار بورس مانند هر بازار دیگر در اقتصاد ملی نیازمند مدیریت است درست است اما این که دولت فکر کند به هر نحو که تشخیص داد می تواند با این بازار رفتار کند نتیجه اش وضعیتی است که هم اکنون مشاهده می کنیم . اوضاع فعلی بورس چگونه است و چه خواهد شد؟
بورس پدیده نوظهوری در اقتصاد ما نیست و سابقه آن به سال ۱۳۴۶ برمی گردد، با این حال اقبال عمومی مردم به این بازار پدیده نسبتا جدیدی است. رشد شاخص بورس با نرخی غیر عادی در سال گذشته توجه مرد و زن و پیر و جوان را به این بازار جلب کرد که موجب هجوم سرمایه های خرد و کلان به این بازار شد . کم نیستند کسانی که به امید بهره بردن از افزایش قیمت سهام در بورس سرمایه های خود را نقد کردند و در این بازار به عنوان سهام دار و بهتر بگوییم بورس باز وارد شدند . بسیاری از این افراد شاید الفبای بازار سرمایه هم اطلاعی ندارند و تنها چیزی که بلد هستند این که گوش به شایعات بدهند و سهمی را بخرند و سهمی را بفروشند . چند ماه ابتدای سال جاری نیز در همان جهت سال ۹۸ پیش رفت و موجب شد شاخص کل از مرز ۲ میلیون واحد عبور کند . اکنون اما وضعیت به گونه دیگر است و شاخص با افت ۴۰۰ هزار واحدی به حدود یک میلیون و ششصد برگشت خورده است . برگشتی که تا کنون موجب ریزش بسیاری از سرشاخه ها شده و بسیاری از تازه واردان را از سرمایه ساقط کرده و موجب از دست رفتن سود سرمایه گذاران در این بازار شده است . چرا چنین شد ؟
داستان برگشت شاخص از زمانی کلید خورد که دولت ملاحظه کرد همه از این بازار منتفع می شوند غیر از دولت . این شد که دولت نیز بر آن شد از این نمد برای خود کلاهی دست و پا کند . کارهایی که دولت کرد که نتیجه اش در وضعیت فعلی قابل مشاهده است به این ترتیب بود :
۱- مجموعه شستا که در ۱۸۷ شرکت بورسی مدیریت مالکی دارد. عرضه ده درصد از سهام شستا (سرمایه گذاری تامین اجتماعی) در روز چهارشنبه ۲۷ فروردین انجام شد . در این اقدام به ارزش ۷۰۰۰ میلیارد تومان سهم جدید وارد بورس شد . در جریان عرضه اولیه سهم شستا، شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی ۸ میلیارد سهم خود را در قیمت ۸۶۰ تومان عرضه اولیه کرد که طی آن به هر کد بورسی حداکثر ۳۶۳۷ سهم تخصیص یافت. ارزش این میزان سهام تخصیص داده شده برای هر متقاضی به بیش از ۳٫۱ میلیون تومان می‌رسد. در این عرضه اولیه که با مشارکت ۲ میلیون و ۷۰ هزار کد صورت گرفت ، نزدیک ۷ هزار میلیارد تومان تامین مالی کرد که از این نظر بزرگترین عرضه تاریخ بازار سرمایه کشور بود.
۲- دولت ملاحظه کرد که ۵۰ میلیون نفر از مردم سهام عدالت دارند ولی عملا در بورس حضوری ندارند و تنها به صورت سالیانه سودی در حد متعارف به حساب بانکی آنها واریز می شود . لذا از مقام معظم رهبری برای آنچه آزاد سازی سهام عدالت لقب گرفت کسب اجازه شد . رهبر معظم انقلاب روز نهم اردیبهشت با صدور ابلاغیه‌ای موافقت خود را با درخواست رییس جمهور برای آزادسازی سهام اعلام فرمودند . در شرایطی که ۵۰ میلیون نفر هر یک به ارزش ۱۱ میلیون تا ۲۲ میلیون تومان سهام دارند، ورود این حجم سهام برای عرضه در بورس خود می توانست یک سونامی باشد لذا دولت این آزاد سازی را به درستی مرحله بندی کرد و ۳۰ درصد اول را برای فروش در بورس آزاد کرد . این دومین عرضه مهم در بازاری بود که شاخص کل آن در حال تاخت و تاز بود .سهامداران مشمول طرح سهام عدالت که روش سهامداری مستقیم را انتخاب کرده‌اند از ۱۰ خرداد می توانستند با مراجعه به کارگزار منتخب خود نسبت به خرید و فروش سهام اقدام کنند . این اقدام به دلیل این که فروش سهام در آن تدریجی انجام می شد و همه نیز روش مستقیم را انتخاب نکرده بودند و نیز به دلیل این که زیر ساخت های فروش در کارگزاری ها و بانک ها هنوز کامل نشده بود ، می توانست برای حداقل یک دوره چهار ماهه تاثیر خوبی بر متعادل کردن رشد و روند شاخص بورس داشته باشد .
۳- اقدام دیگر دولت فروش سهام شرکت های دولتی (در قدم اول سهام دولتی ۵ بانک و ۲ بیمه ) به صورت صندوق در ۱۴ اردیبهشت سال جاری بود که تا پایان یکم خرداد ادامه داشت . در این رابطه برای هر کد ملی مبلغ دو میلیون تومان برای خرید سهام صندوق خرید دارا یکم در نظر گرفته شد . در مجموع برآوردها نشان داد که با توجه به حجم خرید متفاوت از سوی افراد، میانگین پذیره نویسی هر نفر حدود یک میلیون و هشتصد هزار تومان و در مجموع ۸/ ۵ هزار میلیارد تومان پذیره نویسی انجام شد. در حالیکه برآوردهای اولیه از این عرضه تاریخی مجموع ارزش ۱۶ هزار میلیارد تومانی را نشان می‌داد که با احتساب مشارکت مزبور حدود ۳۷درصد از کل این واحدها خریداری شد.
۴- اقدام دیگر دولت اعلام آزاد سازی ۳۰ درصد دوم سهام عدالت بود.
۵- اقدام بعدی دولت اعلام عرضه صندوق دوم با تخصیص هر نفر ۳ میلیون تومان علاوه بر دو میلیون دارا یکم بود .در این مرحله صندوق پالایش یکم که متشکل از عرضه سهام چهار شرکت پالایشی دولت یعنی پالایشگاه‌های بزرگ تهران اصفهان، تبریز و بندرعباس در دستور کار قرار گرفت که نهایتا در پنجم شهریور سال جاری اجرایی شد .
به دنبال اتفاقات فوق و به طور ساده به دو دلیل اساسی بورس در وضعیت ریزش قیمت ها قرار گرفت و شاخص کل عقب نشینی زیاد خود از بالای دو میلیون به یک میلیون و ششصد را تجربه کرد :
۱- رشد غیر عادی شاخص قبل از این اتفاقات که لزوم اصلاح شاخص را برای سرمایه گذاران مورد انتظار کرده بود .
۲- عرضه زیاد هم زمان حجم زیادی سهام به بورس به طوری که حتی برای فروش این حجم از عرضه هسته مرکزی بورس پاسخگو نبود و بارها با اختلال مواجه شد .
آنچه رخ داد اگرچه در یک نگاه می تواند به اصلاح شاخص تعبیر شود لیکن این نگاه قدری خوشبینانه است و شاید منطقی تر باشد که آن را یک تعدیل ساختاری به حساب آوریم که آینده این بازار را تعیین خواهد کرد . به این معنی آنچه رخ داد یک ریزش تاریخی بود که نقطه عطفی در حرکت شاخص کل خواهد بود . اما چرا این ریزش یک نقطه عطف و تعدیل ساختاری است؟ اصلی ترین دلیل این نوع نگاه را باید در نقش و جایگاه دولت در بازار بورس جستجو کرد . تا زمانی که دولت در بازار بورس یک نظاره گر بی طرف بود بازار بورس در پاسخ به متغیرهای اقتصادی عکس العمل نشان می داد . اگرچه دراین مسیر نمی توان منکر افزایش حباب گونه شاخص قیمت سهام شد لیکن اولا تشکیل حباب قیمتی هم جزئی از واقعیت بازار بورس است و ثانیا دولت می توانست با استفاده سنجیده از ابزارهای مناسب مانند کم کردن دامنه نوسان روزانه و یا افزایش تدریجی عرضه سهام های دولتی و همچنین ایجاد بازار اوراق مناسب در کنار بازار بورس هم بازار را توسعه داده و هم عمق بخشی نماید . در جایی که آنچه اتفاق افتاده است ورود دولت به عنوان یک بازیگر اصلی به بازار بورس است که ماهیت کاملا متفاوتی با آنچه گفته شد دارد . در حال حاضر دولت وارد بازار بورس شده است با دو مشخصه مهم . اولین مشخصه این که دولت سنگین وارد شده است . آزاد سازی یکباره ۶۰ درصد سهام عدالت و نیز عرضه شستا و دارا یکم و پالایش یکم همزمان با سهام عدالت یک ورود ساده دولت به بازار بورس نیست که اثر آن را بتوان در یک بازه زمانی میرا تلقی کرد . ریشتر این زلزله بالا و پس لرزه های آن فراوان است و به این زودی نمی توان تاثیر مخرب آن را مدیریت کرد . ویژگی دوم ورود فعلی دولت که از اولی هم مهمتر است این که هدف دولت از ورود به بازار بورس کسب درآمد و تامین مالی کسری بودجه سنگین خود می باشد . این ویژگی موجب می شود دولت به پیامد ورود خود کمتر توجه داشته باشد و به اصطلاح با این هدف وسیله را توجیه کند . از آنچه که بازار بورس بازار دارایی است قانون خود را هم دارد . در بازار دارایی هنگامی مردم بیشتر تقاضا می کنند که قیمت ها رو به افزایش باشد . لذا اگر قیمت ها در این نوع بازارها رو به کاهش باشد واسطه گران در جانب تقاضا دست نگه می دارند و کمتر خرید می کنند . از آنجا که ورود بی رویه دولت به بازار بورس لاجرم تا مدت ها تاثیر کاهشی بر قیمت سهام دارد موجب خواهد شد در قدم اول سرمایه گذاران و بورس بازها دست نگه دارند و در قدم دوم از این بازار خارج شوند کم این که در همین چند روزه ریزش شاخص ها بیش از صد هزار میلیون تومان از بورس خارج شد . خارج شدن از بازار بورس در شرایطی که بازارهای موازی مانند دلار و طلا و زمین و مسکن مستعد جذب این سرمایه ها هستند می تواند برای اقتصاد تورمی ما خطرناک باشد. ضمن این که خروج سرمایه ها از بازار بورس به ریزش بیشتر قیمت سهام و خروج بیشتر پول از این بازار منجر خواهد شد .
آنچه گذشت می تواند درس های زیادی برای دولتی ها و نیز سرمایه گذاران داشته باشد که توجه به آنها برای اقتصاد ملی و نیز آینده بازار سرمایه مفید است .
اول : انتظار سودهای غیر عادی از بازار سرمایه به طوری که خارج از قاعده اقتصادی و ارزش ذاتی سهام باشد یک انتظار غیر قابل تداوم است . ممکن است در کوتاه مدت به دلیل تعدیل های تورمی و نیز تعدیل نرخ ارز و انتظارات تورمی رشد زیاد شاخص ها را شاهد باشیم، لیکن در میان مدت ارزش ذاتی سهام تعیین کننده سود سهام داران خواهد بود .
دوم : بازار سرمایه جایی است که اجرای سیاست های اساسی نظام مانند اصل ۴۴ تنها از این طریق ممکن است با تبعات کمتر اقتصادی و اجتماعی اتفاق بیفتد هم از این جهت که مکانیزم کشف قیمت در این بازار شفاف تر عمل می کند و هم از این جهت که فرصت برابر برای مشارکت اقتصادی مردم تنها در این بازار می تواند رخ دهد . بازاری با این زمینه مساعد برای خروج از اقتصاد دولتی را نباید دستخوش سیاست های مقطعی و اقتضایی کرد . دولت ها نباید این ریل اصلاح اقتصادی را تخریب کند و لذا حفظ پایداری و رونق نسبی بورس می باید برای دولت موضوعیت داشته باشد و از هر گونه اقدامی که موجب بی ثباتی خارج از قاعده این بازار می شود پرهیز کند .
سوم : اگرچه کسب درآمد برای دولت در شرایط حاضر می تواند هدف معقولی باشد لیکن رسیدن به این هدف نیز می باید به طریقی معقول انجام شود . عرضه های متوالی و خارج از ظرفیت بازار نوعی نقض غرض برای دولت نیز خواهد بود و لذا مدیریت این موضوع هم مهم می باشد .
چهارم : اگرچه ریزش های اخیر بازار بورس بسیاری را با ضرر و زیان هنگفت مواجه کرد و بدتر آن که این زیان ها بیشتر به تازه واردانی تعلق گرفت که با سرمایه های خرد در موج اخیر وارد بورس شده بودند تعلق گرفت ، لیکن نباید تصور کرد که در آینده بازار بورس اهمیت کمتری نسبت به شرایط قبل داشته باشد بلکه از نظر اقتصادی می تواند وضعیت منطقی تری در بازار بورس را شاهد باشیم که در آن تنها دو گروه اصلی از اشخاص حقیقی در آن موثر باشند . یک گروه سهام دارانی که به قصد سهام داری و با نگاه میان مدت و بلند مدت سهام شرکت ها را خریداری و نگهداری می کنند . گروه دوم نیز سفته بازانی که به صورت حرفه ای در نوسانات بازار بازیگر خواهند بود . تفاوت این وضعیت با شرایط کنونی در آن است که غیر حرفه ای های نوسان گیر را که می توانند خود تشدید کننده شرایط نوسانی بورس باشند را در بازار نخواهیم داشت و لذا امید آن می رود که بازار بورس با ثبات تری در آینده شاهد باشیم .
پنجم : در پایان این نکته مهم و اساسی را باید یاد آور شد که بازار سرمایه اگر با مشارکت عمومی مردم در اقتصاد پیوند بخورد از جمله عوامل تقویت امنیت اقتصادی و حتی امنیت ملی می تواند باشد . در واقع رابطه دو طرفه ای میان امنیت اقتصادی و امنیت ملی حکم می کند که مردم خواهان برقراری ثبات داخلی باشند . با این نگاه رونق پایدار این بازار می باید خود به عنوان هدف مستقل برای مسئولین نظام مورد توجه باشد و از آن پاسداری کنند . به عبارت ساده تر وضعیت بازار سرمایه تنها یک مساله اقتصادی نبوده و نهادهای مرتبط با امنیت ملی مانند شورای عالی امنیت ملی و حتی سپاه نیز می باید نسبت به آن حساسیت لازم را به خرج دهند و با عواملی که موجب اختلال اساسی در آن خواهد شد برخورد کنند .
اختلال به کارگزاری ها برمی گردد
گیتی آنلاین - قطعی های مکرر هسته معاملات بورس و عدم نمایش صحیح اطلاعات قیمتی تصمیم گیری فعالان بازار سرمایه اختلال به کارگزاری ها برمی گردد برای خرید و فروش سهام را با چالش جدی مواجه کرده است .
بهنام صمدی - در شرایطی که پس از اجرایی شدن برجام ،افزایش حجم معاملات و رکورد شکنی شاخص بورس تهران کام سهامداران را شیرین کرد اما اختلالات هسته معاملات و سایت فناری بورس نارضایتی معامله گران و سهامداران را در پی داشته است و گفته می شود عرضه اولیه پتروشیمی فجر به دلیل ناتوانی هسته معاملات به زمان دیگری موکول شده است.
در همین رابطه شاهین چراغی رئیس هیات مدیره کارگزاری مهر آفرین به خبرنگار اقتصاد آنلاین گفت:سیستم فعلی معاملات قدیمی بوده و از آتوس یورو نکس خریداری شده است و تنها می تواند 300 معامله را در هر ثانیه برای هر نماد انجام دهد به گونه ای که پاسخگوی نیاز فعلی بازار سرمایه نیست،درحالی که نرم افزارهای روز دنیا قابلیت های بسیار بالاتری دارند و حتی شرکت سازنده سیستم معاملات بورس ایران در چند سال گذشته تغییرات زیادی را روی نرم افزار خود ایجاد کرده است.
وی با اشاره به اجرایی شدن برجام و رفع تحریم ها،افزود:در شرایط حاضر سازمان بورس بایستی با خرید یا راه اندازی نرم افزاری با قابلیت های ویژه پاسخگوی حجم بالای معاملات باشد.خوشبختانه تاکنون حجم خرید وفروش سهام در چندوقت گذشته بسیار زیاد نبوده است اما به محض رشد داد و ستد سهام،معضلی بزرگ برای بازار سرمایه ایجاد شده و موجبات زیان بخشی از سهامداران فراهم راخواهد کرد که این در تضاد با شعار ارایه خدمات و اطلاعات یکنواخت به سهامداران است.
این کارگزار بورس خاطر نشان ساخت:نوسازی هسته معاملات و پلتفورم های کارگزاری ها به اندازه نوسازی ناوگان هوایی کشور دارای اهمیت است و با وجود اینکه مدیران بورس برای بهینه سازی سیستم فعلی زحمات زیادی کشیده اند اما باید واقعیت را رو قبول کرد که می توان نرم افزارهای استاندارد دنیا را در بورس تهران به کار گرفت.
چراغی به وجود انحصار در بازار شرکت های نرم افزاری سرویس دهنده به کارگزاری های بورس اشاره کرد و گفت: متاسفانه پلتفورم های ارایه شده به کارگزاری ها بسیار ضعیف است و بخشی از مشکلات سهامداران در حوزه خرید و فروش آنلاین به هسته معاملات برمیگردد و بخشی دیگر به شرکت های تامین کننده نرم افزار مربوط است.
وی اظهار داشت: سیستم هایی که در اختیار کارگزاری ها قرار می گیرد نه مجهز به سیستم کال سنتر مناسب بوده و نه دارای سیستم های مدیریت ارتباط با مشتری هستند،لذا کارگزاری ها با پذیرش ریسک بسیار زیاد این نرم افزارها را به کار می گیرند.
رئیس هیات مدیره کارگزاری مهرآفرین سازمان بورس را در ایجاد بازار انحصاری در حوزه نرم افزارهای بورس مقصر دانسته و اظهار داشت: بایستی شرایط بسیار عادلانه ای برای تمام شرکت های جدیدی که وارد خدمات معاملات می شوند،فراهم شود.در حال حاضر کشورهای بسیاری وجود دارد که نرم افزارهای با قابلیت های مناسب ارایه می کنند.امیدواریم هرچه زودتر شرایط حضور این شرکت ها در بازار ایران فراهم شود تا بتوانیم با بقیه بورس های جهان ارتباطات برقرار کنیم .
سهامداران از رفتارهای احساسی پرهیز کنند.
شاهین چراغی به رشد بیش از 20 درصدی شاخص کل بورس از زمان اجرایی شدن برجام اشاره کرد و افزود:این جهش برای هیچ تحلیلگری قابل پیش بینی نبود و بازار سرمایه انتظار یک رشد تدریجی و ملایم را داشت .
وی کاهش نرخ سپرده قانونی در سیستم بانکی را یکی از عوامل رشد کنونی بازار سرمایه برشمرد و افزود: این رویداد باعث خروج پول های پارک شده از بانک ها و تزریق آن به بازار سهام شده است.
این کارشناس بازار سرمایه عامل دیگر رشد بازار سرمایه را انتشار خبر انعقاد قراردادهای جدید با شرکای بین المللی ،پس از اجرایی شدن برجام دانست و خاطر نشان کرد:به نظر می رسد پیش بینی رشد اقتصادی 5 درصدی برای سال آینده محقق شود،پس قطعا شاهد شکوفایی بورس در سال 95 خواهیم بود.
چراغی با تاکید بر اینکه مدیران واحد های تولیدی بایستی قدر این حمایت سهامداران را دانسته و از منابع تزریق شده به بورس برای افزایش سرمایه و تامین منابع طرح های توسعه خود استفاده کنند،تصریح کرد:اگر شرکت ها نتوانند انتظارات سهامداران را برآورده کنند ،بازار بورس با کاهش مواجه خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه جهش های 2000 واحدی شاخص بورس در این مدت قابل توجیه نیست ،گفت:رشد شاخص بایستی براساس واقعیت های اقتصاد ایران ،دارای رشد تدریجی باشد،درحالی که متاسفانه حرکت کنونی بازار احساسی است و سهامداران خرد بدون تحقیق و بررسی و تنها براساس یک شایعه یا خبر ،سهم ها را صف خرید یا صف فروش می کنند که موجب خسارت سهامداران می شود .
این کارگزار بورس با خاطر نشان کردن این نکته که بازار بورس،بازار افراد حرفه ای است ،افزود: جهش های شاخص بورس و اطلاع رسانی آن از طریق رسانه ها توجه افراد تازه وارد را جذب می کند و آنها بدون هیچ مطالعه ای وارد بازار شده و سهام می خرند،که این امر موجبات زیانشان را فراهم می کند.
شاهین چراغی به افراد تازه وارد توصیه کرد تمام دارایی خود را وارد این بازار نکنند و یک مدیریت پرتفوی داشته باشند .
وی تاکید کرد: بازار سرمایه در سال 92 یک بار تاوان این حرکت احساسی را داده و در یک روند فرسایشی رکودی 24 ماهه را تحمل کرده است لذا به سهامداران توصیه می کنم تنها بخشی از دارایی خود را وارد بازار کرده و براساس واقعیت های اقتصادی تصمیم گیری کنند زیرا بازار بورس متاثر از فاکتورهای کلان اقتصادی کشور است و امکان پذیر نیست در بلند مدت شاخص بورس بدون رخ دادن تحولات جدی در اقتصاد رشد کند.
اختلال به کارگزاری ها برمی گردد
🔴 بورس در حصار انحصار
ادبیات اقتصادی این مساله را به ما ثابت کرده است؛ در هر بازاری که رقابت باشد، کالایی که عرضه می‌شود با قیمت مناسب و کیفیت بهتر نسبت به بازاری که در آن انحصار وجود دارد، عرضه می شود. ناکارآمدیهای سریالی کارگزاری‌ها و هسته معاملات بورس، موید همین مسئله است که تا وقتی انحصار در سیستم ما وجود دارد، این ناکارآمدیها ادامهدار است.
کدام شرکت‌ها بیشترین سود را در معاملات امروز داشتند؟
بهترین زمان برای حذف ارز یارانه‌ای
✍️علی شریعتی، عضو کانون صنایع غذایی ایران
🌀اکنون که با نوسان قیمت ارز افزایش قیمت‌ها آغاز شده و اصطلاحا در اوج جهش قیمت‌ها هستیم، همزمان ارز یارانه‌ای نیز حذف شود تا آقایان معاون وزیر و ومدیران کل بازنشسته دست از واردات نهاده‌های دامی بردارند و در جای دیگر خدمت کنند.
🌀دولت هم مانند لاتاری فروش خودرو که از کد ملی و سامانه صحت اطلاعات افراد را تایید می‌کرد می‌تواند با استفاده از همان روش کمک‌های لازم را به‌صورت مستقیم به دهک‌های پایین جامعه برساند. اکنون بهترین وقت برای این جراحی بزرگ اقتصادی است تا یک‌بار برای همیشه یارانه‌های هدفمند به افراد نیازمند پرداخت شود.
ریشه اختلالات سیستم‌های معاملاتی چیست؟
✍️ مهدی سیف‌الهی، کارشناس ارشد بازار سرمایه
⭕️ در مورد مشکلات سامانه‌های معاملات، باید دید که از کدام اختلال صحبت می‌کنیم. در اختلال‌های مربوط به کارگزاری‌ها، از آنجا که مشکل سخت‌افزاری بوده، خود کارگزاری مسئول است.
⭕️ باید ذکر کرد که تمام کارگزاری‌ها در تلاش هستند برای جلوگیری از زیان خودشان، با کمترین اختلال فعالیت داشته باشند اما این قبیل مشکلات ممکن است برای هر کارگزاری ایجاد شود.
⭕️ مشکل اساسی، هسته معاملات است. هسته معاملاتی که در حال حاضر بازار سرمایه در اختیار دارد، بسیار قدیمی بوده و حجم بالایی از معاملات برعهده آن قرار دارد. به باور من، سیستم معاملاتی، ظرفیتی بیشتر از این دارد و مشکل اصلی به عملکرد ماههای گذشته سازمان بورس برمیگردد.
⭕️ در یکسال گذشته، سازمان بورس قوانین بسیاری را مانند کنترل مانده کارگزاران مصوب و تمام آنها را در این هسته بارگزاری کرده که هر فعالیت جدیدی، بخشی از توان سیستم را می‌گیرد. بنابر این به نظر من اگر بخشی از باری که در یکسال گذشته به هسته اضافه شده، حذف شود شاید تا 10 برابر توان این سیستم افزایش یابد.
💬 شرح کامل گزارش را فردا در روزنامه دنیای اقتصاد بخوانید.
منحنی بازدهی اسناد خزانه اسلامی (۷ تیر)
🔹این نمودار بیانگر انتظارات از روند نرخ سود است
وضعیت ربات‌های تحلیلگر یا معامله‌گر در بورس ایران
✳️ در گذشته معاملات در بازار سهام به صورت حضوری انجام می‌شد. از این رو افرادی که از تالار بورس دور بودند، نمی‌توانستند سهام مورد نظرشان را خریداری کنند. رفته‌رفته معاملات به صورت تلفنی انجام شد.
✳️ با ورود اینترنت معاملات هم اینترنتی شد. اکنون با پیشرفت تکنولوژی بورس به سمت ماشینی‌تر شدن حرکت می‌کند. ربات‌ها و برنامه‌هایی طراحی شده‌اند که با استفاده تکنیک هوش مصنوعی به جای انسان تحلیل یا معامله می‌کنند.
✳️ عمده معاملات سهام در بازارهای جهانی با استفاده از تکنیک هوش مصنوعی انجام می شود. یعنی معاملات دستی رو به انقراض است و معاملات با ربات‌ها انجام صورت می‌گیرد.
✳️ رضا پروری، تحلیلگر بازار سرمایه نیز به دنیای اقتصاد می‌گوید: بر اساس رصدی که من بر بازار داشتم تعداد ربات‌های تحلیگر در کشورمان زیاد نیست. همچنین استفاده از این ربات‌ها و دسترسی به آنها به همین سادگی نیست. طراحان ربات‌های معامله‌گر ترجیح می‌دهند خود جذب سرمایه کنند و ربات را در اختیار عموم قرار ندهند.
✳️ استفاده از ربات‌های تحلیلگر و معامله‌گر در بازار ایران اما سختی‌های خود را نیز دارد. نحوه معاملات در بازار سهام ایران به گونه‌ای است که اجرای دستورات ربات را در مواقعی غیرممکن می‌کند. پروری معتقد است حتی اگر ربات معامله‌گری در دسترس عموم باشد که بتوانند از آن استفاده کنند، دغدغه نحوه معاملات در بازار مطرح می‌شود.
دیدگاه شما