تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس

حجم مبنا در بورس چیست و چه مزیتی دارد؟

حجم مبنا از جمله مفاهیم مهم بورس است که آشنایی با آن از جهاتی بسیاری مهم است. این فاکتور عددی را نشان می‌دهد که لازم است سهم در هر جلسه‌ی معاملاتی به همان میزان معامله داشته باشد. از همین رو میزان حجم معاملات و حجم مبنا دو مفهوم وابسته به هم هستند. حجم مبنا یکی از فاکتورهایی است که نقش بسیار اساسی در تحلیل و تصمیم‌گیری افراد برای خرید سهام دارد.

هنگامی که به صفحه‌ی یک نماد در سایت شرکت فناوری مدیریت بورس تهران مراجعه می‌کنید، برخی اطلاعات را می‌توانید ببینید. افزون بر این مفهوم، موارد دیگری اعم از تعداد و حجم معاملات، ارزش معاملات، تعداد سهام، سهام شناور، قیمت پایانی و میانگین حجم ماه نیز در این صفحه قابل مشاهده‌ هستند. تمام این موارد در قالب مهارتی به نام تابلوخوانی قرار می‌گیرند.

حجم مبنا چیست؟

برای توضیح حجم مبنا اجازه دهید مثالی ارائه کنیم. یک لیوان را در نظر بگیرید. این ظرف گنجایش مشخصی دارد. اگر تنها بخشی از این گنجایش را پر کنیم، لیوان هم‌چنان فضای کافی برای دربرگرفتن آب بیشتر دارد. برای اینکه بتوانیم از تمام ظرفیت لیوان بهره‌مند شویم، باید تا جایی که گنجایش دارد آن را پر کنیم. مفهوم حجم مبنا نیز دقیقا مانند گنجایش لیوان است.

در سهام شرکت‌ها محدوده‌ی قیمتی به نام حجم مبنا تعریف می‌شود. این میزان نشان‌دهنده‌ی این است که حجم معاملات تا چه اندازه‌ای باید باشد تا تغییرات قیمت را به صورت کامل پوشش دهد. یعنی در صورتی که معاملات به اندازه‌ای باشد که به این عدد برسد و یا از آن عبور کند، آن‌گاه تغییرات قیمت پایانی به صورت کامل لحاظ خواهد شد. به این ترتیب اگر حجم مبنا کاملا پر شود و مثلا قیمت پایانی نیز پنج درصد رشد کرده باشد، تمام این پنج درصد در قیمت سهام تاثیر می‌گذارد.

در نظر بگیرید که دامنه‌ی نوسان مجاز برای هر سهم مثبت و منفی پنج است. یعنی هر سهم روزانه می‌تواند در این بازه نوسان داشته باشد. اگر حجم مبنا در یک سهم پر شود، در این صورت دامنه‌ی نوسان به طور کامل روی قیمت پایانی سهم اثر می‌گذارد. اگر این حجم به طور کامل پر نشود، با توجه به درصد آن، محاسباتی انجام می‌شود و قیمت پایانی آن روز به دست می‌آید. برای درک بهتر این مفاهیم، باید آموزش‌های تابلوخوانی را با دقت تمام پیگیری کنید. سپس با توجه به موارد فوق می‌توانید بهترین سهم ممکن را خریداری کنید. به این صورت با توجه به میانگین حجم معاملات در ماه می‌توانید پیش‌بینی کنید که چه اتفاقاتی در سهام خواهد افتاد.

مزیت حجم مبنا و ملاک تعیین آن چیست؟

نوسانات قیمتی همواره یکی از معضلات بازارهای تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس مالی به شمار می‌رود. حجم مبنا این امکان را فراهم می‌کند تا این نوسانات به میزان متعارفی صورت گیرد. در حقیقت این مفهوم عاملی بازدارنده در برابر رشد و افت غیرمعقول قیمت سهام است.

به این امر فکر کنید که در هر بازاری افراد منفعت‌طلب در کمین یک فرصت نشسته‌اند تا بتوانند به کسب سود برسند. حجم مبنا به دلیل محدودیتی که در نوسان قیمت‌ها ایجاد می‌کند چنین فرصتی را از سودجویان سلب می‌کند. به این ترتیب سهام‌داران نیز کمتر متضرر می‌شوند. تمام این قوانین مرتبط با قیمت به نوعی برای اطمینان دادن به معامله‌گران و فعالان بازار بورس تصویب و اجرا می‌شوند.

در مورد تعیین حجم مبنا، باید به تعداد سهام منتشره در بازار بورس توجه ‌شود. به طور کلی به ازای هر ده‌هزار برگه سهام، ارزش مبنا برابر ۴ است. در این مورد حداقل ارزش مبنای شرکت‌ها با توجه به سرمایه‌ی آن‌ها نیز باید رعایت شده باشد. این موارد در جلسات هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار به تصویب رسیده است.

تاثیر حجم مبنا بر قیمت پایانی

برای مشاهده‌ی اثر میزان معاملات بر قیمت پایانی باید از این فرمول استفاده کرد:

قیمت پایانی امروز= قیمت پایانی روز گذشته + [(اختلاف قیمت پایانی روز گذشته و میانگین وزنی معاملات امروز × حجم معاملات امروز) / حجم مبنا].

اجازه دهید فرمول بالا را توضیح دهیم. با تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس مراجعه به تابلوی هر نماد می‌توانیم قیمت پایانی روز قبل آن را ببینیم. اما در مورد میانگین وزنی باید گفت که این میانگین بیانگر این مسئله است که بیشترین حجم معاملات در چه قیمتی انجام شده است. مثلا ۲ میلیون معامله در قیمت ۲۵۰۰ تومان طی یک جلسه‌ی معاملاتی انجام می‌شود. در همین جلسه‌ی معاملاتی سهام، در قیمت ۲۳۰۰ تومان تنها شاهد ۷۰۰ هزار معامله است. پس قیمت پایانی به سمتی میل می‌کند که تعداد معاملات در آن بیشتر است. در این مثال میانگین وزنی برابر ۲۵۰۰ تومان است.

برای محاسبه اثر حجم مبنا در مشخص کردن صفر تابلو برای روز بعد، باید به حجم معاملات نیز توجه کرد. این عدد در صفحه‌ی نماد قابل دستیابی است. به این ترتیب با فرمول فوق می‌توان به آسانی قیمت پایانی روز را محاسبه کرد. محاسباتی از این دست و سایر مباحث مرتبط با قیمت در تابلوخوانی به تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس صورت کامل مورد بررسی قرار می‌گیرد. هم‌چنین در تحلیل‌ تکنیکال و یا تحلیل بنیادی به کمک این مفاهیم رفتار سهام در آینده پیش‌بینی می‌شود. از همین رو تسلط بر این موارد از جمله لازمه‌‌های بازار بورس است.

یک مثال برای درک بهتر حجم مبنا در بورس

فرض کنید قیمت پایانی یک سهم در روز گذشته ۵۰۰ تومان بوده است. میانگین وزنی معاملات امروز را نیز ۵۱۵ تومان در نظر بگیرید. حجم معاملات روز جاری عددی معادل ۳ میلیون سهم است. اما حجم مبنا در این سهم معادل ۶ میلیون است.

حال با در دست داشتن این اطلاعات می‌خواهیم بر اساس فرمول بالا قیمت پایانی را محاسبه کنیم:

قیمت پایانی= ۵۰۰+ [۱۵× ۳,۰۰۰,۰۰۰ ]/ ۶,۰۰۰,۰۰۰ = /۵۰۷,۵۰۰

اما منظور از این عدد چیست؟ همان‌طور که مشاهده کردید در مثال فوق حجم معاملات امروز دقیقا نصف میزان مبنا است. یعنی تنها نیمی از رشد تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس قیمت پایانی نسبت به روز گذشته (که ۱۵ تومان بیشتر از روز گذشته بوده است)، در قیمت پایانی امروز لحاظ خواهد شد. به همین ترتیب اگر میانگین وزنی معاملات روز جاری، بیشتر یا مساوی حجم مبنا بود، در آن صورت تمام ۱۵ تومان در قیمت پایانی سهم محسوب می‌شد.

حجم مبنا در فرابورس

پیش از این در فرابورس مفهومی به نام حجم مبنا وجود نداشت. یعنی قیمت پایانی سهام همان‌گونه که ثبت می‌شد در معاملات روز فردا اثر می‌گذاشت. به این ترتیب اگر سهمی بدون دامنه‌ی نوسان و در ۲۰٪- باز می‌شد، فارغ از میزان معاملات، قیمت سهم به یک‌پنجم کاهش می‌یافت. اما در اسفندماه سال ۹۸ قانونی مبنی بر اعمال حجم مبنا بر نمادهای فرابورسی اعمال شد.

بر طبق این قانون دیگر تفاوتی بین بورس و فرابورس از نظر میزان مبنا وجود ندارد. همان‌گونه که مشاهده کردید دقت در این مفاهیم و سایر مسائل مورد بررسی در تابلوخوانی، عامل مهمی در کسب موفقیت و سودآوری در بازار سهام است. توجه به چنین مسائلی منجر می‌شود علاوه بر آشنایی بیشتر با سازوکار معاملات، دانش مالی خود را نیز افزایش دهید.

نتیجه گیری

نهایتا با توجه به ورود حجم زیادی از نقدینگی، اینگونه برآورد میشود که چهارچوب های قانونی نیز به مراتب حرفه ای تر و بهتر شوند، این قانون کمک می کند قیمتها براساس حجم های واقعی تر مشخص شده و اثر قیمت سازی در بازار کمرنگ تر شود.بعبارتی اگر حجم مبنا برابر با حجم معاملات یک روز یک نماد باشد، قیمت پایانی معاملات آن روز برابر با میانگین وزنی تمامی معاملات در آن روز خواهد بود. اما اگر مقدار معاملات انجام شده در یک روز تنها درصدی از حجم مبنا باشد دیگر نمی‌توانیم قیمت پایانی را فقط با گرفتن میانگین وزنی از تمام معاملات آن روز به دست بیاوریم.

اثر حذف حجم مبنا در معاملات بورس

به گزارش نبض بورس، حسین کاظم زاده درباره تصمیم اخیر فرابورس مبنی بر حذف حجم مبنا در برخی نمادهای بازار اول و دوم به ایسنا گفت: هر تصمیمی که منجر به رفع محدودیت‌ها شود برای توسعه بازار مناسب است. چنین اقداماتی واقعی شدن قیمت‌ها را به دنبال دارد. با حذف حجم مبنا اصلاح و یا رشد قیمت سریع‌تر می‌شود و اثر خبرها در روند معاملات فرسایشی خواهد بود.

وی افزود: درصورتی که سهم طی سه ماه گذشته دارای میانگین حجم معاملات بیش از دو برابر حجم مبنا باشد و یا مجموع حداقل تعهد معاملات روزانه بازارگردان‌های فعال در آن نماد، دو برابر حجم مبنا باشد، حجم مبنا حذف خواهد شد. نمادهایی هم که دارای صف خرید یا صف فروش طی ۲۰ روز کاری متوالی در بازار پایه باشند نیز با حذف حجم مبنا مواجه می شوند.

کاظم زاده ادامه داد: چنین تصمیم هایی پیش زمینه حذف محدودیت‌های مهم است. البته معمولا حذف محدودیت‌ها و تغییر شرایط طی کوتاه مدت ممکن است آثار منفی داشته باشد اما اگر مسئولان از تصمیم‌ها عقب نشینی نکنند می‌تواند به روان شدن معاملات و افزایش نقدشوندگی بازار کمک کند.

حجم مبنا در بورس چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

شرایطی را تصور کنید که فقط با خرید یک عدد سهام یک شرکت در بورس، قیمت نماد معاملاتی آن شرکت از مثبت 5% به منفی 5% تغییر پیدا کند. این اتفاق برای خیلی از معامله‌گران بسیار زیان‌‌ده است و بازار را از مسیر واقعی خود جدا می‌کند. مسیر واقعی بازار براساس گردش سرمایه‌های کلان تعیین می‌شود که به آن خرد جمعی می‌گوییم. بنابراین برای اینکه بتوانیم مسیر بازار را به سمت مسیر واقعی کنترل کنیم به سیستمی نیاز داریم که بتواند تاثیر معاملات خرد را از معاملات کلان جدا تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس کند. یکی از بهترین راه‌حل‌ها برای این قضیه استفاده از حجم معامله‌شده در بازار دارایی مدنظر است. سیستمی که براساس حجم معاملات در طول روز کاری تعریف شده را حجم مبنا می‌گوییم. در این مقاله می‌خواهیم درباره این مفهوم صحبت کنیم. با مدرسه تحلیل همراه باشید.

حجم مبنا چیست؟

برای کنترل حرکت قیمتی سهام، حداقل تعداد سهامی از یک شرکت بسته به ارزش آن شرکت تحت عنوان حجم مبنای آن نماد تعریف می‌شود. این تعداد سهام باید در طول روز معامله شود تا قیمت پایانی سهم که برابر با میانگین وزنی قیمت (Volume-Weighted Average Price(VWAP)) است بتواند تا ۵ درصد قیمت پایانی جلسه معاملاتی قبل که ماکزیمم دامنه مجاز نوسان است، افزایش یا کاهش یابد.

بصورت ساده اگر قیمت پایانی یک سهام بخواهد تا سقف مجاز دامنه نوسان یعنی مثبت ۵ درصد و یا کف قیمتی منفی ۵ درصد در طول روز حرکت کند باید حداقل تعداد مشخصی از آن سهام در روز معامله شود که این حداقل تعداد را سازمان بورس برای هر شرکت تعیین می کند و به آن حجم مبنا می‌گوییم.

در تصویر بالا حجم مبنای نماد فملی را مشاهده می کنید که عدد ۲۲.۱۴ میلیون سهم را نشان می دهد. این به این معنی است که برای تغییر قیمت پایانی این سهام تا سقف و کف دامنه نوسان ۵ درصد باید تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس حداقل ۲۲.۱۴ میلیون سهم در این قیمت‌ها معامله شود. حجم معاملات نشان می دهد که در این نماد ۳۴.۴۶۶ میلیون سهم معامله شد که این مقدار از حجم مبنا بالاتر است. بنابراین قیمت پایانی سهام توانست با توجه به نوسان روز تا محدوده ۰.۳۷ درصد ریزش داشته باشد.

هدف از تعیین حجم مبنا در بورس

حجم مبنا به منظور کنترل رشد و ریزش بی‌رویه قیمت سهام در سال ۱۳۸۲ تصویب شد. هدف از تعیین حجم مبنا، این است که سرمایه گذاران اطمینان داشته باشند نوسانات قیمت سهام، در نتیجه خرید و فروش تعداد مشخص و قابل توجهی سهام صورت بگیرد. چرا که اگر حجم مبنا وجود نداشت، معامله حتـی چند عدد سهم یک شرکت، می تواند قیمت سهام این شرکت در بورس را تحت تأثیر قرار بدهد و منجر به تغییرات قیمت های غیرواقعی و کاذب بشود.

حجم مبنا و تاثیر آن بر قیمت پایانی

برای درک حجم مبنا و نحوه تاثیرگذاری آن بر قیمت سهام، شناخت دو قیمت از پنج قیمت اصلی لازم است:

• نرخ آخرین معامله(Close Price): قیمت آخرین معامله انجام‌شده بین خریدار و فروشنده در انتهای روز معاملاتی است.

• قیمت پایانی (Closing Price): میانگین وزنی قیمت های معامله‌شده در بازه زمانی روز است که حجم مبنا در محاسبه این میانگین تاثیر بسزایی دارد. قیمت پایانی دامنه نوسان روز بعد تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس را تعیین می کند.

سامانه معاملاتی بازار بورس، پس از محاسبه میانگین قیمت سهم در طول روز که به صورت خودکار و لحظه‌ای محاسبه می‌شود، میزان حجم معاملات را با حجم مبنا مقایسه می کند. اگر حجم معاملات سهم حداقل به اندازه حجم مبنا باشد، میانگین محاسبه‌شده به عنوان قیمت پایانی سهم در تابلوی معاملات ثبت خواهد شد. اما اگر حجم معاملات انجام‌شده از حجم مبنا کمتر باشد به همان نسبت از میزان افزایش یا کاهش قیمت پایانی سهم کاهش می‌یابد و این قیمت در تابلوی معاملات ثبت می‌شود.

نحوه محاسبه حجم مبنا

حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس برابر با ۰.۰۰۰۴ (چهار ده هزارم) تعداد سهام شرکت است. حداکثر ارزش حجم مبنا با توجه به سرمایه شرکت ها می تواند ۱۲۰ میلیارد ريال برای شرکت‌های با ارزش سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بیشتر و ۱۰۰ میلیارد ریال برای شرکت‌های با ارزش سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال و حداقل آن ۵۰ میلیارد ریال باشد که تعداد آن براساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.

نکته: این فرمول براساس اطلاعیه شماره ۷۲۱۷۶ر۱۸۱ مورخ هشتم اسفند ماه ۹۸ محاسبه می‌شود.

مراحل محاسبه حجم مبنا

طبق این قانون برای محاسبه حجم مبنا کافی است مراحل زیر را طی کنیم:

1. ابتدا تعداد سهام شرکت را در عدد ۴ ضرب و بر عدد ۱۰۰۰۰ تقسیم می‌کنیم.
2. عدد بدست‌آمده حجم مبنای ما خواهد بود. اما لازم است تبصره‌های زیر را در آن رعایت کنیم.
3. عدد بدست‌آمده را در قیمت پایانی سهم در روز چهارشنبه (آخرین روز کاری هفته) ضرب می‌کنیم:
4. اگر عدد بدست‌آمده در آخرین روز کاری هفته (معمولا چهارشنبه) عددی بین ۵۰ میلیارد ریال و ۱۰۰ میلیارد ریال بود: حجم مبنای ما برای روز شنبه همان عدد بدست آمده در بالا خواهد بود.
5. اگر عدد بدست آمده کمتر از ۵۰ میلیارد ریال بود حجم مبنای ما برای روز شنبه برابر خواهد بود با ۵۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی روز چهارشنبه.
6. اگر عدد بدست‌آمده بیشتر از ۱۰۰ میلیارد ریال بود، در صورتی که ارزش سرمایه شرکت کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال بود، حجم مبنای جدید از حاصل تقسیم ۱۰۰ میلیارد ریال بر قیمت پایانی روز چهارشنبه بدست می‌آید.
7. اگر عدد بدست‌آمده از ۱۰۰ میلیارد ریال بیشتر بود ولی از ۱۲۰ میلیارد ریال کمتر بود و همچنین سرمایه شرکت بیش از ۲۰ هزار میلیارد ریال بود، عدد محاسبه شده حجم مبنای جدید است.
8. اگر عدد بدست آمده از ۱۲۰ میلیارد ریال بیشتر بود، حجم مبنای جدید حاصل تقسیم ۱۲۰ میلیارد ریال بر قیمت پایانی روز چهارشنبه خواهد بود.

با موافقت شورای عالی بورس و اوراق بهادار و طبق مصوبه های جلسه هشتم اسفندماه ۹۸ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مقرر شد که برای شرکت های موجود در بازارهای اول، دوم و پایه فرابورس ایران حجم مبنا معادل ۴ در ده هزار تعداد سهام شرکت اعمال شود. فرابورس ایران اعلام کرد که حداقل ارزش مبنا در بازارهای اول و دوم فرابورس، ۵۰ میلیارد ریال و در تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز بازار پایه به ترتیب ۲۰، ۱۰ و ۵ میلیارد ریال در نظر گرفته شده است. همچنین حداکثر ارزش مبنا برای شرکت های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر ۱۲۰ میلیارد ریال تعیین شده است و برای شرکت های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال، حداکثر ارزش مبنا ۱۰۰ میلیارد ریال خواهد بود.

در نتیجه خواهیم داشت:

مثال ۱

تعداد سهام کل شرکت در نماد فملی ۴۰۰ میلیارد و قیمت پایانی سهام در پایان روز مبلغ ۵۳۲۰ ریال بوده است:

۴۰۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ × ۴ ÷ ۱۰،۰۰۰ = ۱۶۰،۰۰۰،۰۰۰

۱۶۰،۰۰۰،۰۰۰ × ۵۳۲۰ = ۸۵۱،۲۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال

عدد بدست آمده مبلغی بالاتر از ۱۲۰ میلیارد ریال بوده بنابراین با توجه به قانون حجم مبنا برای شرکت های با سرمایه بالاتر از ۲۰ هزار میلیارد حداکثر ارزش حجم مبنا ۱۲۰ میلیارد ریال محاسبه می شود.

حجم مبنای نماد فملی برای هفته بعد می شود:

۱۲۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ÷ ۵۳۲۰ = ۲۲،۵۵۶،۳۹۰ سهم

مثال ۲

تعداد سهام کل شرکت در نماد غگل ۶،۱۰۷،۰۰۰،۰۰۰ سهم و قیمت پایانی سهام در پایان روز مبلغ ۴۰۹۰ ریال می باشد:

۶،۱۰۷،۰۰۰،۰۰۰ × ۴ ÷ ۱۰۰۰۰ = ۲،۴۴۲،۸۰۰

۲،۴۴۲،۸۰۰ × ۴۰۹۰ = ۹،۹۹۱،۰۵۲،۰۰۰ ریال

عدد بدست آمده مبلغی کمتر از ۵۰ میلیارد ریال است با توجه به قانون حجم مبنا اگر عدد بدست آمده کمتر از ۵۰ میلیارد ریال بود حجم مبنای ما برای روز شنبه برابر خواهد بود با ۵۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی روز.

حجم مبنای نماد غگل برای هفته بعد می شود:

۵۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ÷ ۴۰۹۰ = ۱۲،۲۲۴،۹۳۸ سهم

جمع‌بندی

در این مقاله درباره مفهوم حجم مبنا و نحوه محاسبه آن صحبت کردیم. همچنین درباره تاثیر آن بر قیمت پایانی توضیحاتی دادیم. شما تا چه اندازه با این مفهوم آشنایی دارید؟ فکر می‌کنید استفاده از حجم مبنا چه کاربردی دارد؟ لطفا نظرات خود را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول

بصورت ساده اگر قیمت پایانی یک سهام بخواهد تا سقف مجاز دامنه نوسان یعنی مثبت ۵ درصد و یا کف قیمتی منفی ۵ درصد در طول روز حرکت کند باید حداقل تعداد مشخصی از آن سهام در روز معامله شود که این حداقل تعداد را سازمان بورس برای هر شرکت تعیین می کند و به آن حجم مبنا می‌گوییم.

حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس برابر با ۰.۰۰۰۴ (چهار ده هزارم) تعداد سهام شرکت است. حداکثر ارزش حجم مبنا با توجه به سرمایه شرکت ها می تواند ۱۲۰ میلیارد ريال برای شرکت‌های با ارزش سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بیشتر و ۱۰۰ میلیارد ریال برای شرکت‌های با ارزش سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال و حداقل آن ۵۰ میلیارد ریال باشد که تعداد آن براساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.

حجم مبنا در بورس چیست و چه کاربردی دارد؟

قانون همواره در پی ایجاد امنیت و آرامش است؛ در هر بازار و کسب‌وکاری نیز برای جلوگیری از سودجویی، قوانینی پایه‌گذاری می‌گردد. حتی گاهی طبق نیاز روز، قوانین قبلی تغییر و یا به‌روزرسانی می‌شود. بازار سهام به‌عنوان یکی از بازارهای حساس مالی از این قاعده مستثنی نبوده و قوانین به خصوصی در جهت ایجاد هرچه بیش‌تر امنیت و فضای آرام برای انجام دادوستد و معاملات دارد.

این قوانین، چارچوبی است که به‌وسیله آن تمام افراد دخیل در چرخه معاملات بازار بتوانند به‌راحتی و با حداکثر امنیت به دادوستد بپردازند. یکی از ابزارهای حفظ امنیت در معاملات سهام، «حجم مبنا» است که در این مقاله به‌تفصیل به آن می‌پردازیم.

حجم مبنا چیست؟

به حداقل تعداد سهامی که باید در طول یک روز معامله شود تا قیمت اصلی (پایانی) آن سهم بتواند نوسان مثبت یا منفی داشته باشد، «حجم مبنا» گفته می‌شود. حجم مبنا ابزاری است که تنها در بورس تهران برای کمک به حفظ آرامش در معاملات از آن استفاده می‌شود. به‌این‌ترتیب که این ابزار باعث کاهش هیجانات کاذب قیمت سهام شرکت‌های بورسی شده و هم‌چنین از افت یا رشد بی‌رویه آن جلوگیری می‌کند. در تعیین میزان آن هیچ معامله گری دخالت نداشته و به‌طور خودکار توسط سامانه معاملات اندازه‌گیری می‌شود. برای مشاهده حجم مبنای مربوط به هر نماد بورسی، می‌بایست در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc.com) به جستجوی نماد موردنظر پرداخت.

قیمت آخرین معامله

آخرین قیمتی که یک سهم روی تابلو بین خریدار و فروشنده معامله می‌شود، قیمت آخرین معامله است. به این صورت که حتی اگر یک سهم مورد معامله قرار بگیرد قیمت معامله تغییر خواهد کرد و حجم معاملات در قیمت معامله تأثیری ندارد.

قیمت اصلی/پایانی

قیمت اصلی یا پایانی یک سهم به میانگین قیمت‌های مورد معامله سهام در یک روز گفته می‌شود. از همین رو به قیمت پایانی، میانگین وزنی هم گفته می‌شود و حجم معاملات در قیمت پایانی کاملاً تأثیر دارد.

تاریخچه شکل گیری حجم مبنا

حجم مبنا در سال ۱۳۸۲ توسط سازمان بورس و اوراق بهادار به سردبیری حسین عبده تبریزی شکل گرفت. در ابتدای این قانون، اساس بر این بود که ۱۵ درصد از کل سهام یک شرکت بورسی طی یک سال مورد معامله قرار گیرد و روزهای کاری سال ۲۵۰ روز تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس در نظر گرفته شده بود. بر این اساس حجم مبنای روزانه یک سهم، ۰.۰۰۰۶ (شش ده‌هزارم) کل سهام شرکت در نظر گرفته شد تا قیمت اصلی/ پایانی بتواند نوسان کند.

این قانون در سال ۱۳۸۳ از ۱۵ درصد به ۲۰ درصد افزایش یافت و حجم مبنای روزانه سهم به ۰.۰۰۰۸ (هشت ده‌هزارم) تغییر کرد؛ اما از سال ۱۳۹۳ به بعد به ۱۰ درصد کاهش یافته و تا به امروز ثابت مانده است؛ بنابراین حجم مبنای روزانه یک سهم به ۰.۰۰۰۴ (چهار ده‌هزارم) تبدیل گردید و ابتدای هر هفته در صفحه نماد هر سهم قرار می‌گیرد.

نکته: در تمام شرکت‌های بورسی در حال حاضر باید ۱۰ درصد از تعداد سهام کل شرکت در یک سال مورد معامله قرار بگیرد تا قیمت اصلی/پایانی آن بتواند به بالاترین یا پایین‌ترین حد خود برسد.

تاثیرات حجم مبنا بر معاملات بورس

یکی از تاثیرات اصلی حجم مبنا، تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس جلوگیری از افزایش یا کاهش‌های ناگهانی قیمت سهام است.
با وجود حجم مبنا سرمایه‌گذاران اطمینان خواهند داشت که نوسانات قیمت بر اثر خرید و فروش تعداد مشخصی از سهام به وجود آمده است.
در این صورت قیمت‌های غیرواقعی و کاذب ایجاد نخواهد شد.
در شرایطی که حجم مبنا وجود نداشته باشد، معامله حتی چند عدد از سهام یک شرکت می‌تواند قیمت پایانی را تحت تاثیر قرار دهد.
از سوی دیگر، اعمال هر گونه محدودیت در بازار مورد پسند سرمایه‌گذاران نیست. بسیاری از سرمایه‌گذاران علاقه دارند قیمت بر اساس میزان عرضه و تقاضا مشخص شود و وجود حجم مبنا و دامنه نوسان را باعث محدودیت بازار می‌دانند.

قوانین جدید حجم مبنا در بورس

در قوانین جدید، استثنا‌هایی برای محاسبه حجم مبنا وجود دارد که قبل از بیان آن‌ها، لازم است با ارزش مبنا آشنا شوید.

ارزش مبنا، عبارت است از ضرب حجم مبنا در قیمت آخرین روز معاملاتی در پایان هفته و عموما چهارشنبه‌ها. برای شرکت‌هایی که کمتر از ۲۰هزار میلیارد ریال سرمایه دارند، به شرح زیر است:

• اگر ارزش مبنا بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیارد ریال باشد، حجم مبنا همان عدد محاسبه‌شده یعنی، ۰.۰۰۰۴ درصد از کل سرمایه است.
• اگر ارزش مبنا کمتر از ۵۰ میلیارد ریال بود، حجم مبنا برابر است با ۵۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی در آخرین روز معاملاتی
• اگر ارزش مبنا بیش از ۱۰۰ میلیارد ریال بود، حجم مبنا برابر است با ۱۰۰ میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی در آخرین روز معاملاتی
• برای شرکت‌هایی که سرمایه بیش از ۲۰ هزار میلیارد ریال دارند، حجم مبنا همان مقدار معین و برابر با ۰.۰۰۰۴ درصد، برای ارزش مبنای بین ۵۰ تا ۱۲۰ میلیارد ریال است و کمتر و بیشتر از این مقدار مانند روش فوق محاسبه می‌شود.
• برای بازار اول و دوم فرابورس و شرکت‌هایی که سرمایه آن‌ها کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال است، در بازه ارزش مبنای ۵۰ تا ۱۰۰ میلیارد ریال و با سرمایه بیش از ۲۰ هزار میلیارد ریال، در بازه ارزش مبنای ۵۰ تا ۱۲۰ میلیارد ریال، همان ۰.۰۰۰۴ درصد کل معاملات و در غیر این صورت، مانند بالا محاسبه خواهد شد، یعنی حداقل و حداکثر ارزش مبنای معین‌شده، تقسیم بر قیمت پایانی معاملات
• در بازار پایه زرد، تفاوت در حداقل ارزش مبنا است که ۲۰ میلیارد ریال است و سایر قوانین مانند بازار پایه است.
• در بازار پایه نارنجی فرابورس نیز، همه چیز به جز حداقل ارزش مبنا که ۱۰ میلیارد ریال است مانند سایر بازار‌ها است.
• در بازار پایه فرابورس نیز این حداقل میزان مشخص‌شده، ۵ میلیارد ریال است.

نحوه محاسبه حجم مبنا

در بالا ذکر گردید که قیمت پایانی هر سهمی برای داشتن نوسان باید حداقل ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت مورد معامله قرار بگیرد. این درصد برای یک سال سهم است و برای محاسبه هرروز باید آن را تقسیم‌بر تعداد روزهای کاری هرسال کنیم که ۲۵۰ روز است. از تقسیم این دو عدد، رقم ۰٫۰۰۰۴ به دست می‌آید. با ضرب این عدد در تعداد سهام کل شرکت، حجم مبنا هر سهم محاسبه می‌شود.

۰.۱= ۱۰۰÷۱۰ ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت
۰.۰۰۰۴ = ۲۵۰ ÷ ۰.۱

تعداد سهام کل شرکت × ۰.۰۰۰۴ = حجم مبنا (۱
۲۵۰ روز کاری÷ ۱۰ درصد تعداد سهام = حجم مبنا (۲

ارزش حجم مبنا چگونه محاسبه می‌شود؟

در حال حاضر، حجم مبنا ابتدای هر هفته محاسبه می‌شود و تغییر می‌یابد. ارزش حجم مبنای تعیین‌شده برای یک هفته باید بین ۵۰ میلیون تا ۱ میلیارد تومان باشد و نمی‌تواند خارج از این محدوده باشد. این قانون به دلیل مشکلاتی که برای سهام شرکت‌های دارای ارزش بسیار بالا و یا شرکت های با سهام ارزش پایین پیش می‌آمد، وضع گردیده است.

بعد از به دست آمدن عدد حجم مبنا به روش فوق، می‌بایست آن را در قیمت پایانی سهم در روز چهارشنبه ضرب نماییم:

• چنانچه عدد به‌دست‌آمده در آخرین روز کاری هفته (چهارشنبه) عددی بین ۵۰ میلیون تومان و ۱ میلیارد ریال باشد، حجم مبنا برای روز شنبه همان عدد به‌دست‌آمده خواهد بود.

• چنانچه عدد به‌دست‌آمده کم‌تر از ۵۰ میلیون تومان بود، حجم مبنا برای روز شنبه برابر با ۵۰ میلیون تومان تقسیم‌بر قیمت پایانی روز چهارشنبه خواهد بود.

• چنانچه عدد به‌دست‌آمده بیش‌تر از ۱ میلیارد تومان بود حجم مبنای ما برای روز شنبه، برابر با ۱ میلیارد تومان تقسیم‌بر قیمت پایانی روز چهارشنبه خواهد بود.

حداکثر ارزش حجم مبنا: ۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان
حداقل ارزش حجم مبنا: ۵۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان

نکته: محاسبات حجم مبنا در آخرین روز کاری هفته (چهارشنبه) و برای هفته آینده انجام می‎شود.

مثال:

فرض کنید قیمت روز گذشته نمادی،۱۲۰ تومان است. چنانچه نماد دارای حجم مبنایی معادل با ۲ میلیون سهم باشد و میزان معاملات آن در روز موردنظر به ۱ میلیون سهم (۵۰ درصد حجم مبنا) برسد، برای محاسبه قیمت پایانی روز جاری، می‌بایست ابتدا میانگین وزنی معاملات آن روز را حساب کنیم. سپس میانگین به‌دست‌آمده را منهای قیمت پایانی روز گذشته کرده و در حجم مبنا ضرب می‌نماییم و حاصل آن را با قیمت پایانی روز گذشته جمع کرده تا قیمت پایانی به‌دست‌آمده در این روز محاسبه شود. به‌این‌ترتیب اگر میانگین وزنی معاملات روز جاری را ۱۳۰ در نظر بگیریم، قیمت پایانی نماد برابر با ۱۲۵ تومان خواهد بود.

میانگین وزنی معاملات امروز: ۱۳۰
قیمت پایانی روز گذشته: ۱۲۰ تومان
حجم مبنا: ۲ میلیون سهم
حجم معاملات روز جاری: ۱ میلیون سهم
تفاوت میانگین وزنی معاملات امروز باقیمت پایانی در روز گذشته:۱۰=۱۲۰-۱۳۰
تعدیل با حجم مبنا: ۵=۱۰×۰.۵
قیمت پایانی امروز: ۱۲۵=۱۲۰+۵

بنابراین مبنای تغییرات قیمت‌ها و سقف مجاز نوسان روز بعد، در بازه ۵ درصد مثبت و ۵ درصد منفی خواهد بود.

محاسبه قیمت پایانی

همان‌طور که قبلاً گفته شد قیمت پایانی به‌نوعی میانگین وزنی قیمت نیز محسوب می‌شود؛ اما قیمت پایانی هر سهم محاسبات پیچیده‌ای دارد که فرم آن در ادامه قرار داده شده است.

حالت اول: حجم معامله‌شده کمتر از حجم مبنا باشد.

P2 = قیمت پایانی روز جاری
P1 = قیمت پایانی روز قبل
z = میانگین وزنی قیمت در روز جاری p2 = p1 [(z-p1) y ÷ x]
y = حجم معاملات
x = حجم مبنا شرکت

حالت دوم: حجم معاملات مساوی یا بیشتر از حجم مبنا باشد.

p2 = قیمت پایانی روز جاری
z =میانگین وزنی قیمت در روز جاری p2 = z
مجموع تعداد سهام ÷ مجموع ارزش = z

حجم مبنای شرکت های فرابورسی

برای شرکت‌هایی که در فرابورس فعالیت می‌کنند، حجم مبنا ۱ (یک) است؛ یعنی کافی است یک سهم در نماد موردنظر معامله شود تا افزایش یا کاهش قیمت در سهم اعمال شود و ربطی هم به حجم معاملات ندارد. البته توجه داشته باشید که برای محاسبه قیمت پایانی همان میانگین وزنی را در نظر می‌گیرند. علاوه بر شرکت‌های فرابورسی، حجم مبنای سهام شرکت ها در روز بازگشایی نماد که می‌تواند علت‌های مختلفی مانند افزایش سرمایه، عرضه اولیه، پس از مجمع، تقسیم سود نقدی و … داشته باشد نیز یک است. ازآنجاکه دامنه نوسان در این روز وجود ندارد، قیمت سهام طبق عرضه و تقاضا مشخص گردد.

مزایا و معایب حجم مبنا

مهم‌ترین مزیت حجم مبنا، جلوگیری از حرکات پرشیب و یک‌باره در روند قیمت‌ها است. هم‌چنین حجم مبنا در بورس مانع از ایجاد قیمت‌های کاذب می‌شود؛ اما نکته قابل‌توجه این است که در مواقعی مانند تشکیل صف خریدوفروش، باعث بلوکه شدن مقدار زیادی از پول می‌گردد و نوسان قیمت در هر دو روند نزولی و صعودی کند می‌شود. هنگامی‌که میزان حجم معاملات بسیار پایین می‌آید، سرمایه‌گذاران در بورس در این شرایط می‌گویند سهم خشک شده است و نوسان نمی‌کند. در این شرایط سازمان بورس در یک محدوده زمانی معین همانند یک روز نماد سهام را بدون هیچ‌گونه حجم مبنا و دامنه نوسان باز می‌کند تا معاملات انجام گیرد و قیمت موردنظر خریداران و فروشندگان از طریق عرضه و تقاضا مشخص گردد.

سخن آخر

بازار بورس، بازاری همراه با ریسک است، لذا سازمان بورس و اوراق بهادار تهران همواره در تلاش برای به حداقل رساندن ریسک و اتخاذ قوانینی در جهت ایجاد فضایی امن برای انجام معاملات است. ازاین‌رو حجم مبنا را به‌عنوان ابزاری برای کمک به حفظ آرامش تعیین کرده است. در کنار تمام مزایای حجم مبنا که در این مقاله به آن اشاره گردید، به معایب آن نیز پرداختیم و در نهایت اشاره کردیم که سازمان بورس برای رفع مشکلات و معایب ناشی از آن نیز راهکارهایی اندیشیده و حجم مبنا را به ابزاری کارآمد و ضروری در معاملات بورس تهران تبدیل نموده است.

حجم مبنا

از آنجایی که بازار بورس یکی از بزرگ ترین بازار های مالی به شمار می رود و روزانه مبالغ تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس زیادی در آن جابجا می شود، قوانینی وجود دارد که مانع سوء استفاده افراد سودجو خواهد شد. حجم مبنا یکی از این قوانین می باشد که به نوعی در قیمت نهایی نمادهای بورسی تاثیر گذار می باشد.

برای مشاوره نحوه محاسبه حجم مبنا

برای مشاوره نحوه محاسبه حجم مبنا

عناوین اصلی این مقاله

در بازار بورس به صورت روزانه مبالغ و سرمایه های بسیار زیادی جابجا شده و همین موضوع حساسیت استفاده از آن را تا حد زیادی بالا خواهد برد. در همین راستا به خاطر حساسیت های زیادی که در بازار بورس وجود دارد قوانین و چارچوب هایی شکل می گیرند که باعث می شوند افراد بتوانند خیلی راحت تر سرمایه های خود را در این بستر معامله کنند.

همیشه در بازار های مالی از جمله بازار بورس افرادی سودجو وجود دارند که به دنبال منافع شخصی خود حاضر هستند از خط قرمز های زیادی عبور کنند. با توجه به همین موضوع یکی از قوانین بازدارنده ای که در بازار بورس وجود دارد حجم مبنا خواهد بود.

این قانون به صورت خلاصه بیان می کند که آیا شرکت ها امکان ایجاد تغییرات مجاز در قیمت را برای تعیین قیمت روز بعد خواهند داشت یا نه. به همین منظور می توان گفت که حجم مبنا به نوعی در تعیین قیمت نهایی نماد های بورسی تاثیر گذار بوده و ما در این مقاله قصد داریم به صورت کامل به تعریف حجم مبنا، تاریخچه آن، کاربرد و نحوه محاسبه آن و همچنین شیوه مشاهده حجم مبنا بپردازیم. در ادامه با ما همراه باشید.

حجم مبنا چیست

همان طور که در ابتدای این مقاله به این موضوع اشاره داشتیم، حجم مبنا یکی از قوانینی است که در بورس برای ایجاد نظم و تعیین کردن برخی محدودیت ها از آن استفاده می شود. به کمک این قانون افراد سودجو توانایی سوء استفاده از شرایط را نداشته و هر فرد باید در چارچوب تعیین شده معاملات خود را انجام دهد.

حالا در این بخش در کنار کاربرد ها و فوایدی که حجم مبنا برای بازار بورس دارد می توانیم به این موضوع بپردازیم که حجم مبنا چیست و چگونه از آن استفاده می شود؟

در جواب به این سوال می توان گفت که به صورت کلی حجم مبنا به تعداد سهام یک شرکت گفته می شود که می بایست در طول یک روز معاملاتی خرید و فروش شود تا آن سهم این امکان را داشته باشد که بر اساس دامنه نوسان افزایش یا کاهش پیدا کند. در واقع این توضیح تعریف حجم مبنا در بورس به زبان ساده است و در ادامه خواهیم دید که از این قانون چگونه در این بازار مالی استفاده می شود.

بنابراین حجم مبنا از جمله قوانینی است که تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس نقش یک عامل کنترل کننده در برابر نوسانات شدید قیمت سهام را ایفا می کند. وقتی حجم مبنا در یک روز معاملاتی اعمال می شود، قیمت پایانی سهم مشخص شده برابر با میانگین وزنی قیمت در آن روز خواهد شد.

هدف از تعیین نمودن حجم مبنا این است که افراد با اطمینان بیشتری بتوانند معاملات خود را در بازار بورس انجام داده و بدانند که نواسات قیمت سهام به خاطر خرید و فروش تعداد زیادی از آن سهم به وقوع پیوسته است. اگر حجم مبنا برای یک سهم در نظر گرفته نشود معامله تعداد کمی از یک سهم شرکت نیز می تواند قیمت آن سهام را تغییر داده و منجر به وجود آمدن قیمت های غیر واقعی شود.

بیشتر بخوانید: نماد بورس چیست

تاریخچه حجم مبنا

در بخش های قبلی این مقاله به این موضوع پرداختیم که حجم مبنا چیست و تعریف حجم مبنا به زبان ساده چه خواهد بود. با این حال برای آشنایی بهتر با این مفهوم در کنار تعریف و کاربرد های آن می توان به تاریخچه حجم مبنا نیز اشاره کرد.

در سال 1382 حجم مبنا توسط سازمان بورس و اوراق بهادار که توسط حسین عبده تبریزی به عنوان سردبیر فعالیت داشت صورت گرفت. در مراحل اولیه شکل گیری قانون حجم مبنا، قرار بود که 15 درصد از کل سهام یک شرکت بورسی در بازه یک ساله معامله شود و تعداد روز های کاری در یک سال 250 روز در نظر گرفته شده بودند. بر اساس این چارچوب حجم مبنای هر سهم به صورت روزانه 0.0006 کل سهام یک شرکت در نظر گرفته شد تا در نتیجه قیمت اصلی و یا پایانی سهم بتواند در بازه خود نوسان داشته باشد.

با این حال بعد از گذشت یک سال در سال 1382 این قانون از 15 درصد به 20 درصد افزایش پیدا کرد و حجم مبنای روزانه سهم نیز به 0.0008 رسید. اگرچه دوباره در سال 1393 این رقم کاهش پیدا کرده و به 10 درصد رسید و تا به امروز همچنان این قانون برای سهم ها در همان بازه 10 درصد ثابت مانده است. در نتیجه آن، حجم مبنای یک سهم به صورت روزانه به رقم 0.0004 کاهش پیدا کرد که در شروع هر هفته در صفحه نماد هر سهم نمایش داده خواهد شد.

با توجه به این قانون ها و چارچوب های در نظر گرفته شده، در حال حاضر در همه شرکت های بورسی باید 10 درصد از تعداد کل سهام آن شرکت در بازه یک ساله معامله شود تا آن سهم بتواند قیمت اصلی و نهایی خود را تجربه کند. حالا این قیمت می تواند پایین ترین یا بالا ترین حد سهام شرکت باشد.

کاربرد حجم مبنا

در بخش های قبلی این مقاله با قانون حجم مبنا آشنا شده و دیدیم که در چه بازه ای این قانون در بازار بورس شروع به کار کرد. در ادامه این بخش می خواهیم ببینیم که کاربرد حجم مبنا در این بازار مالی چه چیزی است و چرا بازار بورس از این قانون استفاده می کند.

یکی از دلایل بهره وری از قانون حجم مبنا در بازار بورس این است که همیشه اشخاصی هستند که قصد دارند با شبیه سازی قانون عرضه و تقاضا، مثل خرید و فروش تعداد محدودی از یک سهم در قیمت های کم و زیاد، در ارزش آن سهام تغییر ایجاد کرده و سود خود را جدا کنند.

در این شرایط قانون حجم مبنا وارد کار شده و تعداد مشخصی معامله برای سهام ها را تعیین می کند. با تعیین شدن این بازه حداقلی معاملات سهام، می توان از چنین فعالیت هایی در بازار جلوگیری کرد و این امر اجازه می دهد که هر سهم روند عادی خود را برای نوسانات قیمتی تجربه کند.

یکی از دیگر کاربرد های قانون حجم مبنا در بازار بورس این است که افراد می توانند سهم شرکت هایی که معاملات پایینی دارند را شناسایی کرده تا با خرید آن ها ضرر نکنند. به صورت کلی وقتی تقاضا برای یک سهم کم باشد به همان ترتیب حجم مبنای سهام نیز رقم کم تری خواهد بود. این موضوع به این دلیل اتفاق می افتد چون سهام های با تقاضای کم، خرید و فروش چندانی نداشته و تقاضایی برای افزایش قیمت سهم وجود نخواهد داشت. در نتیجه بازار آن سهم بی حرکت و راکد باقی خواهند ماند و خریداران سود قابل توجهی از این دسته سهم ها نمی برند.

بنابراین افرادی که با تجربه هستند و درباره بازار اطلاعات دارند با استفاده از همین روش ها می توانند سود بیشتری را تجربه کنند. در بازه هایی که بازار تقاضای چندانی ندارد اما امکان رشد نرخ وجود دارد، این افراد سهام را خریداری کرده و تا زمانی که تقاضا افزایش پیدا کند منتظر می مانند. به همین دلیل این دسته از معامله گران به خاطر اطلاع از شرایط بازار و همچنین کاربرد حجم مبنا می توانند سود خوبی از بازار دریافت نمایند.

بیشتر بخوانید: راهنمای دریافت کد بورسی

نحوه محاسبه حجم مبنا

نحوه محاسبه حجم مبنا با توجه به شرایط وضع قانون و همچنین یک فرمول مشخص انجام خواهد شد. در بخش های قبلی این مقاله به صورت کامل با تعریف حجم مبنا در بورس آشنا شدیم و شیوه استفاده از آن را به شما آموزش دادیم. با این حال نحوه محاسبه حجم مبنا در بورس نیز می تواند یکی از دیگر اطلاعاتی باشد که ممکن است برای بسیاری از معامله گران کاربردی واقع شود.

برای آشنایی با نحوه محاسبه حجم مبنا در بورس یک شرکت با سرمایه ای کم تر از 20 هزار میلیارد ریال را در نظر بگیرید. در مرحله اول تعداد سهام این شرکت را در عدد 0.0004 ضرب خواهیم کرد. حاصل ضرب و عدد به دست آمده همان حجم مبنای شرکت در نظر گرفته شده خواهد بود. با این حال نکات و شرایطی نیز وجود دارند که باید آن ها را نیز در محاسبات خود در نظر داشته باشیم. ما باید عدد به دست آمده را در قیمت پایانی آن سهم در روز چهارشنبه ضرب کرده که چند حالت زیر را شامل خواهد شد:

اگر عددی که در آخرین روز کاری هفته به دست می آید بین 50 میلیارد ریال و 100 میلیارد ریال بود، حجم مبنا در روز شنبه برابر است با همان عدد به دست آمده در ابتدای این بخش.

اگر عددی که به دست می آید کم تر از 50 میلیارد ریال بود، حجم مبنا در روز شنبه برابر است با 50 میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در روز چهارشنبه.

اگر عددی که به دست می آید بیش تر از 100 میلیارد ریال یا بالا تر بود، حجم مبنا در روز شنبه برابر است با 100 میلیارد ریال تقسیم بر قیمت پایانی سهم در روز چهارشنبه.

همچنین اگر تعداد سهام یک شرکت 20 هزار میلیارد ریال یا رقمی بالا تر از آن باشد، حداکثر ارزش مبنا 120 میلیارد ریال در نظر گرفته خواهد شد.

قانون حجم مبنا در بورس

همان طور که در بخش های قبلی این مقاله به این موضوع اشاره کردیم، قانون حجم مبنا در بورس به خودی خود از چند قانون و فرمول پیروی می کند.

در بخش قبلی به نحوه محاسبه قانون حجم مبنا در بورس پرداختیم و دیدیم که برای هر شرکت با توجه به میزان سهم آن ها روش متفاوتی برای محاسبه حجم مبنا مورد استفاده قرار می گیرد. با این حال شرایط در نظر گرفته شده و قانون تعیین شده برای تمامی سهم ها و شرکت ها یکسان بوده و فقط برخی محاسبات متفاوت خواهند بود.

در کنار روش های محاسبه شرط هایی وجود دارند که برای سهام شرکت ها باید در نظر گرفته شوند. به صورت کلی این شرط های برای تمامی شرکت های بورسی و فرابورسی به صورت زیر خواهند بود:

حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت‌ ها در بازار بورس بازار اول و دوم فرابورس برابر با 50 میلیارد ریال

حداقل ارزش مبنا در بازار پایه زرد برابر با 20 میلیارد ریال

حداقل ارزش مبنا در بازار پایه نارنجی برابر با 10 میلیارد ریال

حداقل ارزش مبنا در بازار پایه قرمز برابر با 5 میلیارد ریال

حداکثر ارزش مبنا برای شرکت ‌های با سرمایه 20 هزار میلیارد ریال و بالا تر، 120 میلیارد ریال

برای شرکت‌ های با سرمایه کم تر از 20 هزار میلیارد ریال، 100 میلیارد ریال

بیشتر بخوانید: کارمزد معاملات بورسی

تاثیر حجم مبنا در معاملات بورسی

به صورت کلی می توان گفت که اصلی ترین تاثیر حجم مبنا در معاملات بورسی این است که این قانون باعث می شود شیب تندی قیمت در سهام صورت نگیرد. سهم های شرکت ها یک چرخه صعودی یا نزولی واقعی دارند که باید به مرور زمان آن را طی کنند. به همین خاطر است که قیمت های کاذب و غیر واقعی کم تر در بازار مشاهده می شوند. بنابراین اصلی ترین ویژگی قانون حجم مبنا کنترل بازار و همچنین کاهش سفته بازی خواهد بود.

با این حال سرمایه گذارانی که در بازار های مالی فعالیت می کنند همیشه از قیمت گذاری بر اساس عرضه و تقاضا پشتیبانی کرده اند. به همین دلیل است که در اکثر بازار های جهانی این میزان عرضه و تقاضا است که ارزش سهم ها را تعیین کرده و نه ارزش اصلی کالا و یا خدمات ارائه شده. این شیوه تفکر مباحث پایه ای را مطرح نکرده و وجود قوانینی مثل حجم مبنا باعث ایجاد محدودیت هایی در بازار شده که رضایت سرمایه گذاران با این نوع تفکر را در بر نخواهد داشت.

یک صف را در نظر داشته باشید که برای خرید و فروش یک سهم صورت گرفته است. در این حالت مقدار زیادی سرمایه بلوکه می شود و روند صعودی یا نزولی کند خواهد شد. در نتیجه حجم معاملات کاهش یافته و نوسانی در سهم دیده نمی شود. می توان گفت که قانون حجم مبنا در بورس و همچنین دامنه نوسان اجازه مانور در بازه مشخص شده ای را داده و سهمی که به سقف یا کف خود برسد امکان حرکت بیشتر را نخواهد داشت.

با این حال راه حل هایی برای این شرایط وجود دارند. به عنوان مثال اگر سازمان بورس با چنین وضعیتی مواجه شود برای یک بازه کوتاه سهم را بدون در نظر گرفتن قانون حجم مبنا برای معامله باز می کند. در نتیجه معاملات دوباره جریان گرفته و سهم در ادامه بر اساس عرضه و تقاضا قیمت گذاری خواهد شد.

بیشتر بخوانید: ثبت نام تاثیر حجم مبنا در معاملات بورس بورس سجام

راهنمای مشاهده حجم مبنا

در بخش های قبلی این مقاله به صورت کامل به تعریف حجم مبنا و این که حجم مبنا چیست پرداختیم. به صورت کلی میزان حجم مبنا توسط سامانه معاملات به صورت خودکار اندازه گیری شده و معامله گران تاثیری در محاسبه آن نخواهند داشت.

با توجه به همین موضوع افراد به راحتی می توانند با مراجعه به سایت های معاملاتی از حجم مبنا مطلع شوند. برای این کار در ادامه مراحل اشاره شده در راهنمای مشاهده حجم مبنا را دنبال کنید.

به صورت کلی راحت ترین و ساده ترین راه برای مشاهده حجم مبنا در بازار بورس و فرابورس بهره وری از امکانات سایت www.tsetmc.ir است.

برای این کار کافی است به آدرس سایت که بالا تر قرار داده شده است وارد شده و مشابه آن چه در تصویر زیر نمایش داده شده است میزان حجم مبنا را در این بستر مشاهده نمایید.

همان طور که در عکس بالا نیز می توان دید، کاربران با مراجعه به سایت های مختلفی که در زمینه بازار های مالی فعالیت داشته و اجازه معامله به کاربران را می دهند، می توانند به اطلاعات زیادی در رابطه با سهام های متنوع دسترسی داشته باشند. یکی از همین اطلاعات موجود، امکان مشاهده حجم مبنا است که در سایت هایی مثل www.tsetmc.ir در دسترس کاربران قرار گرفته است.

در ادامه بخوانید: کد بورسی چیست

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد حجم مبنا در کانال تلگرام سرمایه گذاری عضو شوید همچنین کارشناسان مرکز مشاوره سرمایه گذاری دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره سرمایه گذاری تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون حجم مبنا در بازار بورس پاسخ دهند.

سوالات متداول

1- ✔️ حجم مبنا چیست؟

✔️ همان طور که در این مقاله به طور کامل توضیح داده شد قانون حجم مبنا در واقع یکی از قوانینی است که برای جلوگیری از سوء استفاده افراد سودجو و همچنین شکل گیری قیمت های غیر واقعی از آن استفاده می شود.

2- ✔️ حجم مبنا چگونه محاسبه می شود؟

✔️ همان طور که در این مقاله به طور کامل توضیح داده شد قانون حجم مبنا در بورس با توجه به فرمول و شرایط در نظر گرفته شده برای سهام هر شرکت محاسبه خواهد شد.